ΛΑΖΑΡΟΣ Ι. ΧΑΤΖΗΛΑΖΑΡΙΔΗΣ

 Δρ Προϊστορικής Αρχαιολογίας ΑΠΘ – Γεωλόγος (ΕΚΠΑ) 

 Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος.

Η εξαιρετική προσφορά

του ΙΩΑΝΝΗ ΧΑΜΙΖΙΔΗ

στην έρευνα της προϊστορίας.

    Η ανάγνωση και ερμηνεία των εικονογραμμάτων-ιερογλυφικών  (γραμμική Β’) του δίσκου της Φαιστού της Κρήτης, αυτό το εξαιρετικά μεγάλο γεγονός για την αρχαιολογία και ιστορία, έγινε από τον Γιάννη Χαμιζίδη.  Ο Γιάννης Χαμιζίδης,  χρησιμοποιώντας  ως κλειδί την <<εν Πόντω  Ελληνική γλώσσα>>, ξεκλείδωσε τα μυστικά του δίσκου, ένα γεγονός που επιχείρησαν να  πετύχουν πολυάριθμοι  αρχαιολόγοι, γλωσσολόγοι και άλλοι ειδικοί ερευνητές.  Η ανάγνωση από τον Γιάννη Χαμιζίδη  αποκωδικοποιεί και αποκαλύπτει όχι μόνο την ”λαλιά” των ανθρώπων της Φαιστού, αλλά και τον τρόπο ζωής τους, την οικονομία τους, τις πεποιθήσεις τους,  τις συμπεριφορές και τις αξίες τους.

   -Η εν Πόντω  Ελληνική γλώσσα- δεν είναι γραπτή. Διαδιδόταν  προφορικά από γενιά σε γενιά για πολλές δεκάδες εκατοντάδες χρόνια. Σχετικά τελευταία άρχισε να διαπιστώνεται η πολύ μεγάλη αξία και χρησιμότητά της. Αυτήν  την  γλώσσα, δηλαδή την  ποντιακή διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας,  ο  Γιάννης Χαμιζίδης, που είναι  άριστος γνώστης  της, την χρησιμοποίησε πρόσφατα ως κλειδί για την ανάγνωση και ερμηνεία συγκεκριμένα των φθογγογραμμάτων του δίσκου. Τα φθογγογράμματα αυτά  προέκυψαν από την αποκρυπτογράφηση  των εικονογραμμάτων  (γραμμική Β’) του δίσκου της Φαιστού από τον Michael Ventris το 1952 και απλοποιήθηκε η πρόσβαση σε αυτά από τον Dr Gareth Owens τα τελευταία χρόνια, όπως διαφαίνεται από τις σχετικές εργασίες του στο διαδίκτυο. Ο Γιάννης Χαμιζίδης ισχυρίζεται και το τεκμηριώνει με τα λεγόμενά του ότι ο Ποντιακός λόγος είναι η εξέλιξη του Μινωικού λόγου. 

     Τα έτη 2014 και 2015 είχα τη χαρά να παρακολουθήσω στο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας στην Κοζάνη και στο μουσικό σχολείο Πτολεμαΐδας  τις διαλέξεις του καθηγητή γλωσσολογίας του ΤΕΙ της Κρήτης,  Dr Gareth Owens. Το θέμα του ήταν ο Δίσκος της Φαιστού. Ομολογώ ότι έμεινα γοητευμένος από τα λεγόμενά του. Μεταξύ των άλλων ο Dr Gareth Owens είχε αναφέρει   ότι ο δίσκος της Φαιστού είναι το πρώτο Cd,  ο πρώτος οπτικός δίσκος που δημιούργησε ο άνθρωπος (1600 -1700 Π.Χ.). Το ενδιαφέρον έφθασε σε κορύφωση, όταν ανέφερε τη φράση   (ει και κού ρηα), που είναι μια φράση ρεφρέν (επαναλαμβάνεται τρεις φορές) στο δίσκο Φαιστού, διαβάζοντάς τον από την περιφέρεια προς το κέντρο.  Πιθανολογούσε ότι  η φράση  αυτή, ήταν από μία άγνωστη γλώσσα και ήταν μάλλον εκφώνηση – επίκληση προς μία θεότητα. Ο Γιάννης Χαμιζίδης  διαβάζει  αυτή τη φράση αντίστροφα, δηλαδή  από το κέντρο του δίσκου  προς την περιφέρεια του δίσκου. Έτσι μετασχηματίζει τη φράση από  (ει και κού ρηα),  σε   (ρηα κου καί ει). Για την τελευταία αυτή φράση, ( όπως και για όλες αντίστοιχα  του δίσκου) έχει την γραμματική ειδική τεκμηρίωση:

    Ρηακουκαίει: ρηακουκαίω-ρηακουκίζω. Ρήμα σύνθετο από τα ουσιαστικά ρήση-φωνή, λόγος, ομιλία, απόφθεγμα και το άκουσμα-ακουκαίω-ακουκίζω, σε κάνω να ακούγεσαι, σε κοινολογώ. Ρηακουκίζω-φθείρω την φήμη κάποιου διά του ακούσματος, κοινολογώντας τα έργα και τις ημέρες του. Στον Ποντιακό λόγο (ρηακουκίζω-φθείρω κάποιον κάνοντάς τον άκουσμα, τον ξεμπροστιάζω ή τον εκθέτω, τον καταγγέλλω ).

    Θυμήθηκα την παραδοχή, που μου έλεγε ο  καθηγητής  μου Γιώργος Χουρμουζιάδης, επόπτης στην διδακτορική  διατριβή μου ”Προϊστορικά βραχογραφήματα στην Βόρειο Ελλάδα”, ότι οι θεωρίες δημιουργούνται για να ανατρέπονται από τα νέα δεδομένα, γιατί έτσι προχωράει η επιστήμη.

     Ο Γιάννης Χαμιζίδης-Φωτεινός (απόγονος ιστορικής οικογένειας του Πόντου) είναι   φίλος μου από εικοσιπενταετίας και πλέον. Εργαζόταν ως τοπογράφος στη ΔΕΗ. Γνώριζα ότι είναι άριστος γνώστης της ποντιακής διαλέκτου, ότι συγκεντρώνει και γράφει από χρόνια ένα ποντιακό λεξικό, επίσης ότι ασχολείται με την ποντιακή μουσική και τους ποντιακούς χορούς και μελετά  την παράδοση , το παρελθόν. Είναι ένας σεμνός, απλός, ήρεμος άνθρωπος, όμως αθόρυβα δημιουργικός. Επισκέπτεται τακτικά την ”Κοβεντάρειο” βιβλιοθήκη της Κοζάνης και εκεί ερευνά και μελετά τις λαϊκές παραδόσεις, γλωσσικές και πολιτιστικές.

     Στις αρχές του 2016 είδα  τυχαία σ’ ένα τμήμα μιας εκπομπής στο τοπικό κανάλι WEST CHANEL της Κοζάνης  (Εντοπισμοί – Αννουλίδου), ότι ο Γιάννης Χαζιμίδης αποκρυπτογράφησε τον δίσκο της Φαιστού. Αρχικά μου ήλθε στο νου το χαριτολόγημα ότι ο Ναπολέων ήταν πόντιος (Νέπε- Λέων = Ναπολέων).

 Σύντομα τον  συνάντησα, μου παρουσίασε λεπτομερώς την εργασία του, μεθοδική, επιστημονική με γραμματικές λεπτομερείς ερμηνείες και ετυμολογικές τεκμηριώσεις. Αντιλήφθηκα ότι κάτι πραγματικά πολύ μεγάλο συνέβαινε, που θα ταράξει πανελλήνια και παγκόσμια δεδομένα. Ο Γιάννης Χαμιζίδης παρουσιάζει μια εμπεριστατωμένη αποκρυπτογράφηση, ανάγνωση και ερμηνεία του Δίσκου της Φαιστού. Βασιζόμενος στη αποκρυπτογράφηση των εικονογραμμάτων (Γραμμική Β’) σε φθογγογράμματα από τους Michael Ventris – John Chadwick  και με κλειδί την Ποντιακή διάλεκτο, χωρίς εικασίες και παραπομπές σε ρίζες αλλόγλωσσων λέξεων και χωρίς ούτε μία άγνωστη λέξη, όπως αναφέρει, παρουσιάζει τις απόψεις του επί του κειμένου του δίσκου, ενός κειμένου καθαρά Ελληνικού και κυριολεκτικά φωτίζει (ως Φωτεινός) άγνωστες πτυχές της προϊστορίας.

     Βέβαια οι Άγγλοι Michael Ventris – John Chadwick     γνώριζαν πολύ καλά ελληνικά, και  κατέληξαν ότι οι ήχοι-φωνητικές αξίες-φθογγογράματα,  που αποκρυπτογράφησαν από την γραμμική γραφή Β’, είναι ελληνικοί, όμως δεν  γνώριζαν τις άγραφες ιδιομορφίες του ποντιακού λόγου. Αυτές τις ιδιομορφίες τις γνωρίζει καλά ο Γιάννης Χαμιζίδης. Έτσι γι’ αυτόν η ανάγνωση και ερμηνεία κειμένων της Γραμμικής γραφής Β’, αλλά και της Γραμμικής γραφής Α’ είναι πλέον  εύκολη υπόθεση. Αυτό είναι γεγονός αφάνταστα ευχάριστο.  Αυτή  η εκπληκτική ικανότητα του Γιάννη Χαμιζίδη τον καθιστά πλέον ”ανεκτίμητο θησαυρό”, που θα πρέπει να αξιοποιηθεί από τους ειδικούς και τους πνευματικούς ανθρώπους για να αναγνωστούν  προϊστορικά  κείμενα. Ο Γιάννης  ανοίγει δρόμους μέσα στην προϊστορία και κάνει ιστορία την προϊστορία, εφόσον πλέον έχουμε αναγνώσιμα γραπτά από τότε. Ο Γιάννης επέτυχε ένα νέο παγκόσμιο σταθμό, την έναρξη της ανάγνωσης προϊστορικών γραφών. Είναι ο πρώτος που, χρησιμοποιώντας την ποντιακή ”λαλιά” της οικογένειάς του, αποκρυπτογραφεί προϊστορικές γραφές. Το γεγονός αυτό σημαίνει πάρα πολλά.

   Στην κάθε πλευρά του δίσκου υπάρχει ”γραμμένο”, πιο σωστά τυπωμένο με σφραγιδογράμματα στον πηλό, ένα τραγούδι- ύμνος.  Η πρώτη πλευρά του δίσκου  αναφέρεται σε κατασκευή ενός φανού για πλοιάριο. Την όλη διαδικασία κατασκευής κινεί μια έμπειρη και αξιοσέβαστη κοπέλα….  Η δεύτερη πλευρά  του δίσκου της Φαιστού αναφέρει: ”Η κοπέλα ολοκληρωμένα, άρτια παίζει τον αυλό της και τραγουδάει… ρυθμικά …κτυπά τις παλάμες της….”     Από την διαρκή επανάληψη των κειμένων των ύμνων ο Γιάννης Χαμιζίδης έκανε ένα βήμα παραπάνω, που θα  μπορούσε  να αμφισβητηθεί. Εμπνεύστηκε τον μουσικό τους ήχο, σύμφωνα με τον ποντιακό 15σύλλαβο τραγουδιστικό τρόπο.  Η πρώτη πλευρά του δίσκου δίδει ρυθμό ποντιακού Ομάλ ή Κρητικού σιγανού συρτού ή Ρεθυμνιώτικου Πεντοζάλη. Η δεύτερη πλευρά του δίσκου δίδει ρυθμό ποντιακού Τικ. 

   Αισθάνομαι την ανάγκη ως φίλος του και αδελφός της καρδιάς, όχι απλά να τον συγχαρώ, άλλωστε θα ήταν μια φτωχή κοινοτοπία, αλλά να τον ευχαριστήσω θερμά και παράλληλα να τον παρακαλέσω να συνεχίζει αυτό το γοητευτικό ταξίδι της εξερεύνησης της  προϊστορίας, της γνώσης του απώτερου παρελθόντος μας, γιατί πράγματι αυτή η συνέχιση θα είναι στην ουσία  μια δωρεά προς τη χώρα μας, την Ελλάδα, και την ανθρωπότητα.

                                                          Πτολεμαΐδα,  7 Ιουνίου 2016